Side loo maareeyaa khataraha Maaliyeed ee Ganacsiga?

Bilaabida ganacsigu waxay noqon kartaa dadaal dhaqaale ahaan mid khataro badan ku keeni kara. Si kastaba ha ahaatee, haddii si taxadar leh loo qorsheeyo oo fuliyo, waxaad yareyn kartaa ama xitaa ka hortagi kartaa  khatarahaas.

 Inta kadib,  inta aad maqaalkeena kuguda jirto waxaad ku barandoontaa :

      -  Qeexitaanka khataraha maaliyeed?

 

      -  Waa maxay maareynta khataraha maaliyeed?

 

      -  Sidee loo ogaadaa khataraha maaliyeed?

 

      -  Hababka oo aad ku maareyn-karto khataraha maaliyeed?

 

      -  Iyo 5 tallabo la qaado kahor inta aadan ganacsi bilaabin?

 

Qeexitaanka  khataraha maaliyeed?

khataraha maaliyeed waa xaalad uu nidaamka maaliyadeed ee dal ama deegaan uu la kulmo khalkhal ba’an oo lama filaan ah oo ku yimaada hab-socodka caadiga ah ee suuqyada iyo hay’adaha maaliyadda, taasoo horseedda ama uu sababo, hoos u dhac weyn oo ku yimaadda dhaq-dhaqaaqa dhaqaalaha, shaqo la’aanta oo aad u badan, iyo luminta dhaqaalaha / kalsoonida lagu qabo nidaamka maaliyadeed.

Qeexitaanka kale ee khataraha maaliyadeed: waa xilli dhibaato dhaqaale oo daran oo lagu garto hoos u dhaca qiimaha hantida, heerarka deynta oo sarreeya, iyo azmadaha qulqulka lacageed, taas oo horseedi karta hoos u dhac weyn oo ku yimaada dhaqdhaqaaqa dhaqaalaha, dumida bangiyada, iyo shaqo la'aan baahsan. Dhibaatooyinka maaliyadeed waxaa kicin kara arrimo kala duwan, oo ay ku jiraan amaahda xad dhaafka ah, xumbo hantida, isbeddelka lacagta, iyo khataraha juqraafiga.

 

Waa maxay maareynta khataraha maaliyeed?

Maareynta khataraha maaliyadeed waxay ku lug leedahay ogaanshaha, qiimaynta, iyo xakamaynta khasaaraha maaliyadeed ee iman kara. Ee  uu ururku ama ganacsiyadu la kulmi karo sababo la xidhiidha xaaladaha suuqa kala duwan, sida isbeddelka heerka dulsaarka, sarifka lacagaha, qiimaha badeecadaha, iyo khataraha deynta.

 

Waa arrin muhim ah oo maamulka maaliyadda ah oo ka caawisa shirkadaha inay yareeyaan khasaaraha suurtagalka ah,  sarena u qaadaan faa'iidadooda. Maareynta waxtarka leh ee khataraha maaliyadeed waxay ku lug leedahay horumarinta xeeladaha lagu yareynayo khatarta iyo hirgelinta siyaasadaha iyo hababka maaraynta khatarta si loo hubiyo in ilaha dhaqaale ee ururka/ganacsiyada la ilaaliyo iyada oo la xaqiijinayo ujeedooyinka ganacsi.

 

Hal tallaabo oo la qaadi karo si loo mareeyo khataraha maaliyadeed waa in la hirgeliyo qorshe. Qorshahani waa inuu ku jiraa xeeladaha lagu maareynayo khataraha, sida ka-hortagga isbeddelka suuqa iyo ka ilaalinta khataraha deynta. Waxa kale oo muhiim ah in la kormeero oo la hagaajiyo qorshaha hadba sida loogu baahdo, si loo hubiyo in uu sii ahaado mid waxtar leh.

 

Sidee loo ogaadaa khataraha maaliyeed?

Aqoonsiga khataraha maaliyadeed waxay ku lug leedahay falanqaynta arrimaha sida xun u saamayn kara xasilloonida maaliyadeed ee ururka. Halkan waxaa ah tillaabooyin kaa caawinaya inaad aqoonsato khataraha maaliyadeed:

 

1. Dib u eegis xisaabaadka: Falanqee xisaabaadka hore si aad u ogaato khataraha iman kara sida hoos u dhaca dakhliga, koritaanka kharashyada, ama heerarka deynta sare.

 

2. Samee falanqaynta SWOT: Tani waxay ku lug leedahay qiimaynta ururkaaga meelaha uu ku wanaagsan yahay iyo meelaha uu ku liito, fursadaha iyo khataraha. Tani waxay kaa caawin kartaa inaad ogaato khataraha maaliyadeed ee ka iman kara arrimo dibadda ah sida tartanka, isbeddelada sharciyeed, ama hoos u dhaca dhaqaalaha.

 

3. La soco isbeddellada suuqa: Isha ku hay isbeddellada suuqa ee laga yaabo inay saamayn ku yeeshaan waxqabadka maaliyadeed ee ururkaaga. Isbeddellada heerka dulsaarka, isbedbeddelka lacagta, iyo qiimaha badeecadaha ayaa dhammaantood saamayn ku yeelan kara caafimaadka maaliyadeed ee ururkaaga.

 

4. Qiimee khataraha hawl-fulinta: Aqoonso khataraha hawl-qabad ee suurtogalka ah ee saamayn kara waxqabadka maaliyadeed ee ururkaaga. Tan waxa ka mid noqon kara khataraha sida khalkhalgelinta silsiladda sahayda, jebinta xogta, ama masiibooyinka dabiiciga ah.

 

5. Raadso la-talin khabiir ah: La tasho la-taliyayaasha maaliyadeed, xisaabiyeyaasha, ama khubarada kale si ay kaaga caawiyaan ogaanshaha khataraha maaliyadeed ee iman kara oo aad horumariso xeeladaha lagu yareynayo.

 

Markaad raacdo tillaabooyinkan, waxaad garan kartaa khataraha maaliyadeed ee iman kara, waxaadna samayn kartaa xeelado lagu maareeyo, kaa caawinaya ilaalinta xasilloonida maaliyadeed ee ururkaaga.

 

 

Hababka oo aad ku maareyn-karto khataraha maaliyeed?

Maareynta khatarta maaliyadeed waa arrin muhiim u ah ganacsi kasta, maadaama ay ka qayb qaadato socodsiinta gancsiyada. Waxaa ayna saameyn weyn ku yeelan karto faa'iidada iyo joogtaynta ururka.  Waa kuwan qaar ka mid ah siyaabaha ugu wanaagsan ee loo maareeyo khataraha maaliyadeed:

 - Kala-duwanaanshaha: Mid ka mid ah siyaabaha ugu waxtarka badan ee loo maareeyo khatarta maaliyadeed waa in la kala saaro maalgelintaada. Markaad maalgeliso hanti kala duwan, waxaad faafin kartaa khatartaada oo aad yareyn kartaa saameynta maalgashi kasta oo ku saabsan faylalkaaga guud.

 

- Qiimaynta halista: Samaynta qiimayn khatar ah oo dhamaystiran waxay kaa caawin kartaa inaad ogaato khataraha maaliyadeed ee iman kara iyo inaad samayso xeelado aad ku yarayso. Tani waxay ku lug yeelan kartaa qiimaynta xaaladdaada maaliyadeed ee hadda, ogaanshaha khataraha iman kara iyo suurtogalnimadooda, iyo samaynta qorshayaasha lama filaanka ah.

 

- Caymiska: Caymiska iibsigu wuxuu kaa caawin karaa inaad ganacsigaaga ka ilaaliso khasaaraha maaliyadeed ee ay sababto dhacdooyinka lama filaanka ah, sida masiibooyinka dabiiciga ah, xatooyada, ama dacwadaha. Tan waxaa ku jiri kara caymiska hantida, caymiska mas'uuliyadda, iyo noocyada kale ee caymiska.

 

- Xayndaab: xayndaabku waxa ay ku lug leedahay jagooyin ka qaadashada agabka maaliyadeed ee ka hortagaya khatarta maalgashiga kale. Tusaale ahaan, waxaad ku maalgelin kartaa xayndaab lacageed si aad uga saarto khatarta isbeddelka lacagta ee saameeya ganacsigaaga.

 

- Qorshaynta maaliyadeed: Dejinta qorshe maaliyadeed oo dhamaystiran waxa ay kaa caawin kartaa in aad maarayso khataraha maaliyadeed adiga oo garanaya yoolalkaaga, samaynta miisaaniyad, iyo abuurista qorshe kayd ah. Tani waxay kaa caawin kartaa inaad ka fogaato hagardaamooyin maaliyadeed oo aad ku sii socotid yoolalkaaga maaliyadeed ee mustaqbalka fog.

 

- Kormeerka iyo dib u eegis: La socodka joogtada ah iyo dib u eegista xaaladaada maaliyadeed waxay kaa caawin kartaa inaad ogaato khataraha iman kara oo aad qaado tallaabo aad ku yaraynaysaan. Tani waxay ku lug yeelan kartaa la socodka dakhligaaga iyo kharashyadaada, dib u eegista faylalkaaga maalgashiga, iyo inaad la socoto isbeddellada suuqa iyo xaaladaha dhaqaale.

- ilaalinta keydka lacagta: dhis oo ilaali kayd lacageed oo ku filan si aad u daboosho kharashyada lama filaanka ah ama dakhli yaraanta.kadibna samay nidaam maaraynta socodka lacagta si loola socdo lacagta si joogta ah.

 

Guud ahaan, maaraynta khataraha maaliyadeed waxay u baahan tahay hab firfircoon iyo ka go'naan la socodka iyo dib u eegista joogtada ah. Iyada oo si wax ku ool ah u maareenaya khataraha maaliyadeed, ururadu waxa ay xaqiijin karaan xasillooni,yareenayaan khasaaraha ka imaan kara, kana faa’idaysan karaan fursadaha. Markaad hirgeliso hababkan ugu wanaagsan, waxaad ka caawin kartaa inaad ganacsigaaga ka ilaaliso khasaaraha maaliyadeed oo aad naftaada u dejiso guul mustaqbalka fog ah.

 

 5 tallabo la qaado kahor inta aadan ganacsi bilaabin.

 

1. Samee Cilmi-baarista Suuqa: Kahor intaadan bilaabin ganacsiga, waxaa lama huraan ah in la sameeyo cilmi-baaris dhab ah oo suuqa ah. Tani waxay kaa caawin doontaa inaad ogaato khataraha iyo fursadaha ka jira suuqa. Waxaad ku ururin kartaa macluumaadka ku saabsan dhagaystayaasha aad beegsanayso, tartamayaasha, iyo isbeddellada warshadaha si aad u gaadho go'aanno xog ogaal ah oo ku saabsan suurtogalnimada fikraddaada ganacsi.

 

2. Samee Qorshe Ganacsi Adag: Qorshe ganacsi oo si wanaagsan loo farsameeyay ayaa kaa caawin kara inaad ogaato khataraha iman kara iyo inaad samaysato xeelado aad ku yarayso. Qorshahaaga waa inuu ku jiraa falanqayn maaliyadeed oo faahfaahsan, oo ay ku jiraan dakhliga la saadaaliyay, kharashyada, iyo socodka lacagta caddaanka ah. Tani waxay kaa caawin doontaa inaad ogaato arrimaha socodka lacagta caddaanka ah ee suurtogalka ah iyo inaad horumariso qorshayaal lama filaan ah si aad wax uga qabato.

 

3. Xaqiijinta Maalgelinta Ku Filan: Waa muhiim in la helo maalgelin ku filan oo lagu daboolo kharashaadka bilowga ganacsigaaga iyo kharashyada bilowga ah ee hawlgalka. Waxaad sahamin kartaa doorashooyin maaliyadeed oo kala duwan, sida deymaha, maalgelinta, ama maalgashadayaasha. Hubi inaad xisaabiso qadarka maalgelinta aad u baahan tahay oo aad dejiso qorshe cad oo lacag bixin ah.

 

4. La soco socodka lacagta caddaanka ah: socodka lacagta caddaanka ah ayaa muhiim u ah guusha ganacsi kasta. Waa lagama maarmaan in si joogto ah loola socdo socodka lacagta caddaanka ah oo aad yeelato qorshe degdeg ah haddii ay dhacdo arrimaha socodka lacagta caddaanka ah. Waxa kale oo aad sahamin kartaa doorashooyinka sida samaynta qaansheegta si aad u horumariso socodka lacagtaada.

 

5. Iibso Caymis ku Filan: Caymiska ayaa kaa caawin kara ka ilaalinta ganacsigaaga khataraha lama filaanka ah sida shilalka, masiibooyinka dabiiciga ah, ama dacwooyinka. Waa lagama maarmaan in la iibsado caymis ku filan si loo ilaaliyo ganacsigaaga iyo hantidaada gaarka ah.

 

 

Gunaanad.

Gabagabo: Markaad hirgeliso xeeladahan, waxaad yareyn kartaa khataraha maaliyadeed markaad fureyso ganacsi. Samaynta qorshe ganacsi oo adag, samaynta qorshe ganacsi oo adag, helista maalgelin ku filan, la socodka socodka lacagta caddaanka ah, iyo iibsashada caymis ku filan waxay kaa caawin kartaa inaad dhex gasho khataraha maaliyadeed ee ganacsiga si guul leh.

Maareynta wax ku oolka ah ee khataraha maaliyadeed ayaa muhiim u ah ganacsi kasta si loo xaqiijiyo xasilloonidiisa maaliyadeed iyo kobociisa. Tani waxay ku lug leedahay aqoonsiga, qiimaynta, iyo yaraynta khataraha iman kara ee saamayn kara waxqabadka maaliyadeed ee shirkadda. Istaraatiijiyad maareyn khatar dhab ah waa in la diyaariyaa si loo yareeyo khasaaraha loogana ilaaliyo ganacsiga dhacdooyinka lama filaanka ah. Iyadoo la fulinayo hab-dhaqannada maaraynta khatarta ku habboon, shirkaddu waxay ilaalin kartaa caafimaadkeeda maaliyadeed waxayna gaari kartaa guul mustaqbalka fog ah.

Xasuusnow maareynta khataraha maaliyeed ee waxtarka leh waxa u baahan-tahay qiimeyn joogta ah iyo hagaajinta marka ganacsigaagu horumarayo. Markaad qaadato hab firfircoon, waxaad yareyn kartaa khataraha maaliyadeed, waxaana ilaalin kartaa jiritaanka ganacsigaaga, waxaana u dejin kartaa guul mustaqbalka fog. ......................................MAHADSANID