Bilaabida
ganacsigu waxay noqon kartaa dadaal dhaqaale ahaan mid khataro badan ku keeni
kara. Si kastaba ha ahaatee, haddii si taxadar leh loo qorsheeyo oo fuliyo,
waxaad yareyn kartaa ama xitaa ka hortagi kartaa khatarahaas.
Inta kadib,
inta aad maqaalkeena kuguda jirto waxaad ku barandoontaa :
- Qeexitaanka khataraha maaliyeed?
- Waa maxay maareynta khataraha maaliyeed?
- Sidee loo ogaadaa khataraha maaliyeed?
- Hababka
oo aad ku maareyn-karto khataraha maaliyeed?
- Iyo 5 tallabo la qaado kahor inta aadan
ganacsi bilaabin?
Qeexitaanka khataraha maaliyeed?
khataraha maaliyeed waa xaalad uu nidaamka
maaliyadeed ee dal ama deegaan uu la kulmo khalkhal ba’an oo lama filaan ah oo
ku yimaada hab-socodka caadiga ah ee suuqyada iyo hay’adaha maaliyadda, taasoo
horseedda ama uu sababo, hoos u dhac weyn oo ku yimaadda dhaq-dhaqaaqa
dhaqaalaha, shaqo la’aanta oo aad u badan, iyo luminta dhaqaalaha /
kalsoonida lagu qabo nidaamka maaliyadeed.
Qeexitaanka
kale ee khataraha maaliyadeed: waa xilli dhibaato dhaqaale oo daran oo
lagu garto hoos u dhaca qiimaha hantida, heerarka deynta oo sarreeya, iyo azmadaha
qulqulka lacageed, taas oo horseedi karta hoos u dhac weyn oo ku yimaada
dhaqdhaqaaqa dhaqaalaha, dumida bangiyada, iyo shaqo la'aan baahsan.
Dhibaatooyinka maaliyadeed waxaa kicin kara arrimo kala duwan, oo ay ku jiraan
amaahda xad dhaafka ah, xumbo hantida, isbeddelka lacagta, iyo khataraha
juqraafiga.
Waa
maxay maareynta khataraha maaliyeed?
Maareynta
khataraha maaliyadeed waxay ku lug leedahay ogaanshaha, qiimaynta, iyo xakamaynta khasaaraha
maaliyadeed ee iman kara. Ee uu ururku
ama ganacsiyadu la kulmi karo sababo la xidhiidha xaaladaha suuqa kala duwan,
sida isbeddelka heerka dulsaarka, sarifka lacagaha, qiimaha badeecadaha, iyo
khataraha deynta.
Waa arrin muhim
ah oo maamulka maaliyadda ah oo ka caawisa shirkadaha inay yareeyaan khasaaraha
suurtagalka ah, sarena u qaadaan
faa'iidadooda. Maareynta waxtarka leh ee khataraha maaliyadeed waxay ku lug
leedahay horumarinta xeeladaha lagu yareynayo khatarta iyo hirgelinta
siyaasadaha iyo hababka maaraynta khatarta si loo hubiyo in ilaha dhaqaale ee
ururka/ganacsiyada la ilaaliyo iyada oo la xaqiijinayo ujeedooyinka ganacsi.
Hal tallaabo oo
la qaadi karo si loo mareeyo khataraha maaliyadeed waa in la hirgeliyo qorshe.
Qorshahani waa inuu ku jiraa xeeladaha lagu maareynayo khataraha, sida
ka-hortagga isbeddelka suuqa iyo ka ilaalinta khataraha deynta. Waxa kale oo
muhiim ah in la kormeero oo la hagaajiyo qorshaha hadba sida loogu baahdo, si
loo hubiyo in uu sii ahaado mid waxtar leh.
Sidee
loo ogaadaa khataraha maaliyeed?
Aqoonsiga khataraha maaliyadeed waxay
ku lug leedahay falanqaynta arrimaha sida xun u saamayn kara xasilloonida
maaliyadeed ee ururka. Halkan waxaa ah tillaabooyin kaa caawinaya inaad
aqoonsato khataraha maaliyadeed:
1.
Dib u eegis xisaabaadka: Falanqee
xisaabaadka hore si aad u ogaato khataraha iman kara sida hoos u dhaca
dakhliga, koritaanka kharashyada, ama heerarka deynta sare.
2.
Samee falanqaynta SWOT: Tani waxay ku
lug leedahay qiimaynta ururkaaga meelaha uu ku wanaagsan yahay iyo meelaha uu
ku liito, fursadaha iyo khataraha. Tani waxay kaa caawin kartaa inaad ogaato
khataraha maaliyadeed ee ka iman kara arrimo dibadda ah sida tartanka,
isbeddelada sharciyeed, ama hoos u dhaca dhaqaalaha.
3.
La soco isbeddellada suuqa: Isha ku hay
isbeddellada suuqa ee laga yaabo inay saamayn ku yeeshaan waxqabadka
maaliyadeed ee ururkaaga. Isbeddellada heerka dulsaarka, isbedbeddelka lacagta,
iyo qiimaha badeecadaha ayaa dhammaantood saamayn ku yeelan kara caafimaadka
maaliyadeed ee ururkaaga.
4.
Qiimee khataraha hawl-fulinta: Aqoonso khataraha
hawl-qabad ee suurtogalka ah ee saamayn kara waxqabadka maaliyadeed ee
ururkaaga. Tan waxa ka mid noqon kara khataraha sida khalkhalgelinta silsiladda
sahayda, jebinta xogta, ama masiibooyinka dabiiciga ah.
5.
Raadso la-talin khabiir ah: La tasho
la-taliyayaasha maaliyadeed, xisaabiyeyaasha, ama khubarada kale si ay kaaga
caawiyaan ogaanshaha khataraha maaliyadeed ee iman kara oo aad horumariso
xeeladaha lagu yareynayo.
Markaad raacdo tillaabooyinkan, waxaad
garan kartaa khataraha maaliyadeed ee iman kara, waxaadna samayn kartaa xeelado
lagu maareeyo, kaa caawinaya ilaalinta xasilloonida maaliyadeed ee ururkaaga.
Hababka
oo aad ku maareyn-karto khataraha maaliyeed?
Maareynta
khatarta maaliyadeed waa arrin muhiim u ah ganacsi kasta, maadaama ay ka qayb
qaadato socodsiinta gancsiyada. Waxaa ayna saameyn weyn ku yeelan karto
faa'iidada iyo joogtaynta ururka. Waa
kuwan qaar ka mid ah siyaabaha ugu wanaagsan ee loo maareeyo khataraha
maaliyadeed:
- Kala-duwanaanshaha: Mid ka mid ah siyaabaha ugu waxtarka badan ee loo maareeyo khatarta maaliyadeed waa in la kala saaro maalgelintaada. Markaad maalgeliso hanti kala duwan, waxaad faafin kartaa khatartaada oo aad yareyn kartaa saameynta maalgashi kasta oo ku saabsan faylalkaaga guud.
- Qiimaynta
halista: Samaynta
qiimayn khatar ah oo dhamaystiran waxay kaa caawin kartaa inaad ogaato
khataraha maaliyadeed ee iman kara iyo inaad samayso xeelado aad ku yarayso.
Tani waxay ku lug yeelan kartaa qiimaynta xaaladdaada maaliyadeed ee hadda,
ogaanshaha khataraha iman kara iyo suurtogalnimadooda, iyo samaynta
qorshayaasha lama filaanka ah.
- Caymiska: Caymiska iibsigu wuxuu kaa caawin karaa
inaad ganacsigaaga ka ilaaliso khasaaraha maaliyadeed ee ay sababto
dhacdooyinka lama filaanka ah, sida masiibooyinka dabiiciga ah, xatooyada, ama
dacwadaha. Tan waxaa ku jiri kara caymiska hantida, caymiska mas'uuliyadda, iyo
noocyada kale ee caymiska.
- Xayndaab: xayndaabku waxa ay ku lug leedahay jagooyin
ka qaadashada agabka maaliyadeed ee ka hortagaya khatarta maalgashiga kale.
Tusaale ahaan, waxaad ku maalgelin kartaa xayndaab lacageed si aad uga saarto
khatarta isbeddelka lacagta ee saameeya ganacsigaaga.
- Qorshaynta
maaliyadeed: Dejinta qorshe maaliyadeed oo dhamaystiran waxa ay kaa caawin
kartaa in aad maarayso khataraha maaliyadeed adiga oo garanaya yoolalkaaga,
samaynta miisaaniyad, iyo abuurista qorshe kayd ah. Tani waxay kaa caawin
kartaa inaad ka fogaato hagardaamooyin maaliyadeed oo aad ku sii socotid
yoolalkaaga maaliyadeed ee mustaqbalka fog.
- Kormeerka iyo
dib u eegis: La socodka
joogtada ah iyo dib u eegista xaaladaada maaliyadeed waxay kaa caawin kartaa
inaad ogaato khataraha iman kara oo aad qaado tallaabo aad ku yaraynaysaan.
Tani waxay ku lug yeelan kartaa la socodka dakhligaaga iyo kharashyadaada, dib
u eegista faylalkaaga maalgashiga, iyo inaad la socoto isbeddellada suuqa iyo
xaaladaha dhaqaale.
- ilaalinta
keydka lacagta: dhis oo ilaali kayd lacageed oo ku filan si aad u daboosho kharashyada lama
filaanka ah ama dakhli yaraanta.kadibna samay nidaam maaraynta socodka lacagta
si loola socdo lacagta si joogta ah.
Guud ahaan,
maaraynta khataraha maaliyadeed waxay u baahan tahay hab firfircoon iyo ka
go'naan la socodka iyo dib u eegista joogtada ah. Iyada oo si wax ku ool ah u
maareenaya khataraha maaliyadeed, ururadu waxa ay xaqiijin karaan
xasillooni,yareenayaan khasaaraha ka imaan kara, kana faa’idaysan karaan
fursadaha. Markaad hirgeliso hababkan ugu wanaagsan, waxaad ka caawin kartaa
inaad ganacsigaaga ka ilaaliso khasaaraha maaliyadeed oo aad naftaada u dejiso
guul mustaqbalka fog ah.
5 tallabo la qaado kahor inta aadan ganacsi
bilaabin.
1. Samee
Cilmi-baarista Suuqa: Kahor intaadan bilaabin ganacsiga, waxaa lama huraan ah in la sameeyo
cilmi-baaris dhab ah oo suuqa ah. Tani waxay kaa caawin doontaa inaad ogaato
khataraha iyo fursadaha ka jira suuqa. Waxaad ku ururin kartaa macluumaadka ku
saabsan dhagaystayaasha aad beegsanayso, tartamayaasha, iyo isbeddellada
warshadaha si aad u gaadho go'aanno xog ogaal ah oo ku saabsan suurtogalnimada
fikraddaada ganacsi.
2. Samee Qorshe
Ganacsi Adag: Qorshe
ganacsi oo si wanaagsan loo farsameeyay ayaa kaa caawin kara inaad ogaato
khataraha iman kara iyo inaad samaysato xeelado aad ku yarayso. Qorshahaaga waa
inuu ku jiraa falanqayn maaliyadeed oo faahfaahsan, oo ay ku jiraan dakhliga la
saadaaliyay, kharashyada, iyo socodka lacagta caddaanka ah. Tani waxay kaa
caawin doontaa inaad ogaato arrimaha socodka lacagta caddaanka ah ee
suurtogalka ah iyo inaad horumariso qorshayaal lama filaan ah si aad wax uga
qabato.
3. Xaqiijinta
Maalgelinta Ku Filan: Waa muhiim in la helo maalgelin ku filan oo lagu daboolo kharashaadka
bilowga ganacsigaaga iyo kharashyada bilowga ah ee hawlgalka. Waxaad sahamin
kartaa doorashooyin maaliyadeed oo kala duwan, sida deymaha, maalgelinta, ama
maalgashadayaasha. Hubi inaad xisaabiso qadarka maalgelinta aad u baahan tahay
oo aad dejiso qorshe cad oo lacag bixin ah.
4. La soco
socodka lacagta caddaanka ah: socodka lacagta caddaanka ah ayaa muhiim u ah guusha ganacsi kasta. Waa
lagama maarmaan in si joogto ah loola socdo socodka lacagta caddaanka ah oo aad
yeelato qorshe degdeg ah haddii ay dhacdo arrimaha socodka lacagta caddaanka
ah. Waxa kale oo aad sahamin kartaa doorashooyinka sida samaynta qaansheegta si
aad u horumariso socodka lacagtaada.
5. Iibso Caymis
ku Filan: Caymiska ayaa
kaa caawin kara ka ilaalinta ganacsigaaga khataraha lama filaanka ah sida
shilalka, masiibooyinka dabiiciga ah, ama dacwooyinka. Waa lagama maarmaan in
la iibsado caymis ku filan si loo ilaaliyo ganacsigaaga iyo hantidaada gaarka
ah.
Gunaanad.
Gabagabo:
Markaad hirgeliso xeeladahan, waxaad yareyn kartaa khataraha maaliyadeed
markaad fureyso ganacsi. Samaynta qorshe ganacsi oo adag, samaynta qorshe
ganacsi oo adag, helista maalgelin ku filan, la socodka socodka lacagta
caddaanka ah, iyo iibsashada caymis ku filan waxay kaa caawin kartaa inaad dhex
gasho khataraha maaliyadeed ee ganacsiga si guul leh.
Maareynta wax ku oolka ah ee khataraha maaliyadeed ayaa muhiim u ah ganacsi kasta si loo xaqiijiyo xasilloonidiisa maaliyadeed iyo kobociisa. Tani waxay ku lug leedahay aqoonsiga, qiimaynta, iyo yaraynta khataraha iman kara ee saamayn kara waxqabadka maaliyadeed ee shirkadda. Istaraatiijiyad maareyn khatar dhab ah waa in la diyaariyaa si loo yareeyo khasaaraha loogana ilaaliyo ganacsiga dhacdooyinka lama filaanka ah. Iyadoo la fulinayo hab-dhaqannada maaraynta khatarta ku habboon, shirkaddu waxay ilaalin kartaa caafimaadkeeda maaliyadeed waxayna gaari kartaa guul mustaqbalka fog ah.
Xasuusnow
maareynta khataraha maaliyeed ee waxtarka leh waxa u baahan-tahay qiimeyn
joogta ah iyo hagaajinta marka ganacsigaagu horumarayo. Markaad qaadato hab
firfircoon, waxaad yareyn kartaa khataraha maaliyadeed, waxaana ilaalin kartaa
jiritaanka ganacsigaaga, waxaana u dejin kartaa guul mustaqbalka fog. ......................................MAHADSANID
Comments