Introduction.
Macro iyo Micro economics waa labada laan ee dhaqaalaha, waxa ayna la tacaamulaan waxkasta oo
dhaqaalaha khuseeya. Waxaana maqaalkeena
kaga hadli doona:
Waa maxay macro
economics.
Waa maxay micro
economics.
Waa maxay farqiga u dhaxeeya { macro vs micro}
Macro iyo micro
economics ama sida luqada soomaliga lagu dhaho dhaqaalah guud iyo dhaqaalaha yar-yar waa labada laamood
oo tiirka u ah dhaqaalaha. Macro economics {dhaqaalaha
guud} waaxa ay daraasaysaa
qaraaraadka guud ee waddanka iyo dawladda, halka Micro economics {dhaqaalaha yar-yar} ay daraasadayso
qaraaraadka shakhsi ee qofka ama shirkad qaadato.
Waa maxay macro eocnomics ?
Dhaqaalaha guud waa laan kamid ah cilmiga barashada
dhaqaalaha, waxa ayna diirada saarta
daraasadaynta dhaqaalaha guud ee shirkadda, oo ay ku jiraan arrimo sida : sicir-bararka,
shaqo la’aanta, kobaca dhaqaale, wax soo saarka guud, iyo dakhliga qaranka ah.
Dhaqaalaha guud waxa uu ka
koobanyahay fikrado ama siyaasado badan, kuwaas oo cadeeya ama muujiya ahmiyada
ay u leedahay shirkadda, sida siyaasadaha
maaliyeed, siyaasadaha lacagta, wareegyada ganacsi. Waxa ay soo saartaa
aragtiyo iyo qaabab dhaqaale oo kala duwan si ay falaqayn adag usaaraan
dhaqdhaqaaqa dhaqaale ee shirkadda.
Waxa ayna qabataa shaqooyin asaas u ah horumarka dhaqaale
ee shirkadda waxaana ka mid ah :
1: Kobcinta dhaqaale ee shirkadda.
2: Xasiloonida qiimaha badeecada ama adeegyada.
3. Shaqo buuxa ay shrikadu ubaahantahay.
4. U Qaybinta dakhliga qaybaha badan ee
shirkadda.
5. Ilaalinta
Dhaqaalaha caalamiga ah ee wadanka.
Fg: Gabgabadii
waxa dhihi laha macro economics {dhaqaalaha guud} waxa u ujanjeeraa inuu
saameeyo bulsho aad u tira badan halka ay ahaan lahayd dawr qof oo la doortay,
taasna waxa ay kuu cadaynaysaa ahmiyada ay ganacsiga u leedahay. Waana goob
waxabaarsho oo bixisa aragtiyo ku saabsan shaqada shaqaalaha, waxa ayna ku
dadaashaa inay saadaaliyaan habdhaqanka dhaqaale ee shirkadda guud ahaan ba.
Waa maxay micro economics.
Micro economics: waa cilmiga barashada shakhsiyaadka, qoysaska, iyo shirkadaha hab-dhaqankooda
iyo awooda ay ku leeyihiin go’aan qaadashada iyo qoondaynta kheyraadkooda.
Waxa ayna khusaysaa suuqa ay badeecadu ama adeegyadu yaalaan, waxa ayna sidoo kale la tacaamushaa mushkilaad dhaqaale iyo shakhsiyeed .
Micro economics
waxa ay falaqeysaa doorashada/qaraarka ay
sameen ama qaadan doonaan dadka iyo sida uu is-dhexgalkooda u qaabeenayo:
qoondaynta khayraadkooda, go’aaminta qiimaha badeecada, iyo wax-soo
saarka allaabta {product} iyo adeegyada{service} lagana soo
saarayo shirkadaha ama suuqyada gaarka ah..
Micro econimcs waxa ay sidoo kale qabataa baarista iyo
raadinta fikradaha saamayn ku leh qaraar qaadashada shakshi ama shirkad ba. Waxaana
ka mid ah :
1. Sahayda iyo baahida{supply
and demand}.
2.
Dabacsanaanta suuqa{elasticity}.
3. Dheelitirka
suuqa{market equilibrium}.
4. Qaab dhismeedka suuqa {market structure}.
5. Qoondaynta
khayraadka {resource allocation}.
waxayna ku dadaasha Micro economics inay si
fiican oo hawgal leh umaareyso
fikradahaas si ay u sahlaan qaraar-qaadashada. Ogowna intaa kaliya
kuma koobna fikradaha ay baarto, waxaa jira qayba kale oo kala duwan waxa ayna
badanaa ku xiran yihiin hadba nooca qaraarka uu qaadanayo shirkada ama qofka .
Gabagabadii
waxaan dhihi lahaa dhaqaalaha yar-yar waxa uu muhiim u yahay dhaqaalaha
shirkada ama shakhsiga ah , waxa ayna kaga caawisaa hawlaha la xiriira qaraar
qaadasho muhiim u ah ganacsigaaga haba noqotee: maalagalin,
badeeco cusub, farac cusub , suuq kale, IWM.
Waa maxay farqiga u dhaxeeya {Macro vs Micro economics}.
Haddii xog guud
kaa siiyo farqiga u dhaxeeya laba dooda. Dhaqaalaha yar-yar{Micro economics}
waxa ay tixgaliyaa sida sahaydu iyo
baahidu u dhexgalaan suuqyada gaarka ah ee alaabta iyo adegyada yaalaan, halka
dhaqaalaha guud{ macro economics} ay maadadeedu ama xeerkeedu yahay shaqo-
qaran. waxa ayna falaqaysaa suuqyada dhan ee wadanka ama qaarada si loo helo
ifaaflayaal dhaqaale.
Laakin intaas waa xog la ogaal kaliya, waxaana ku siin doonna 6 tusaale oo ay kugala duwan yihiin waana sidatan :
1.Baaxada
daraasadaynta:
- Macro
economics : waxa ay eegtaa sawirka guud iyadoo daraaasadaynaysa dhaqaalaha
oo dhan ee shirkadda ama wadanka, waxa ayna sidoo kale daraasaadaysaa
ifaaflayaal dhaqaale oo ballaadhan oo saameeya bulshada ama qayb muhiim oo ka
mid ah .
- Micro
economics: waxa ay daraaasadaysa qayb dhaqaale oo gaar ah, waxa ayna
falaqeeyaan habdhaqankooda iyo qaraar qaadashadooda, sida shaksiyaadka,
qoysaska iyo shirkadaha iyo waxa ayna
eegtaa sida ay u gaari lahaayeen go’aanada ku haboon.
2.
ujeedooyinka siyaasadaha:
- Macro economics:
waxa ay ka
caawisaa in la ogaysiiyo siyaasadaha dhaqaale go’aanada ay dawladu gaartay,
haddii ay tahay siyaasadaha maaliyeed ama lacagta ee lagu talagalay si loo
xasilo dhaqaalaha guud, waxa ayna sidoo kale wax ka qabataa shaqo la’aanta,
sicir bararka, iyo kor u qaadida kobac dhaqaale oo waara .
- Micro
economics : waxa ay bixisaa fikrado ku saabsan go’aanada
ganacsi ee gaarka ah, qaab-dhismeedka suuqa, iyo hab-dhaqanka macaamiisha
kuwaas oo saamayn ku leh go’aaminta qiimaha badeecada iyo qoondaynta kheyraadka
si oo xasilo miisaaniyada shirkadda.
3.
heerka falaqaynta :
- Macro
economics : waxa ay eegtaa sawirka weyn oo ah shaqaalaysiinta
heerar wadareedka falaqaynta, iyadoo adeegsanaysa xogtaas tirakoobkeeda si ay u
fahamto isbedellada dhaqaale ee qaranka ama caalmka ah iyo ifaaflayaasheeda.
- Micro
economics : waxa ay isticmaasha
heerar fahfaahsan oo falaqaynaya: baadhista warshadaha gaarka ah, sinaanta
suuqa, baahida iyo sahayda iyo macaamiisha gaarka ah. si ay ufahmaan
hab-dhaqankooda iyo hab qo’aan qaadashadooda.
4.
Isbedellada dhaqaale {economic
variable}: macro iyo micro
waxa ay la tacaamulaan doorsamayaa kala duwan.
- Macro
economics : waa ay daraasadaysaa doorsamayaasha sida baahida wadarta ah,
sahayda wadarta ah, dakhliga qaranka ah, guud ahaan heerarka qiimaha, iyo
heerka shaqada. Waxa ayana eegaysaa sida doorsamayaashaani u falgalaan si ay u
qaabeeeyaan waxqabadka dhaqaale oo dhan.
- Micro
economics: waxa ay diirada saarta
doorsamayaasha sida qiimaha, mushaharka, kharashka, dakhliga shakhsi ahaneed.
Waxa ayna eegtaa sida ay doorsamayaashaan u saameenayaan go’aamada wakiilada
dhaqaale ee shakhsi ahaneedka ah.
5.
Waqtiga xaddidan{time frame} :
wax kale ay
kuga duwan yihiin waa waqtiga qorfaynta.
- Macro economics : waxa ay daraasadaysaa ama baartaa isbedellada dhaqaale ee muddada-dheer ee mustaqbalka iyo waxqabadka guud ee dhaqaalaha muddada dheer{long term} ee shirkadda.
Fg : muddada
dheer {long term} waxa ay noqon kkartaa wixii 1 sano ka badan ilaa 10 sanno gaara.
- Micro
economics : dhaqaalaha yar-yar waxa ya eegtaa ama baartaa go’aamada
waqtiyada gaabaan {short term} ee ay gaaraan shaksiyaadka ama shirkadaha iyo
cawaaqibta deg-degta ah ee ka dhalan
karta go’aamadaas.
Fg : muddada
gaaban{short term} : waaxa uu noqon kartaa waxa kasta oo 1 sanno ka yar
6.
Arimaha saamayanta leh{factors influence} :
- Macro
economics: waxa ay
tixgalisaa arrimo ballaadan sida siyaasadaha dawladaha, ganacsiga caalamiga ah,
wareegyada ganacsi, iyo isdhexgalka dhaqaaale ee caalamaiga ah.
- Micro
economics: waxa ayna
tixgalisaa baariista arrimaha gaarka oo saaameeya go’aamada dhaqaale sida doorbidka macamiisha,
kharashyada wax-soo saarka, iyo tartanka suuqa.
Marka lasoo
koobo macro iyo micro economics waxa ay kugala duwanyihiin baaxadoooda, heerka
faaqayntooda, ujeedooyinkooda siyaasadeed, isbeddelada dhaqaale sida loola
tacaamulo, iyo waqtigooda, iyo arimaha saameeya. Labada qaybood ee dhaqaalahu
waxa ay laga maarmaan u yihiin fahamka iyo ogaysiinta dhaqaalaha siyaasadaha
dhaqaalaha, madaama ay wax ka qabtaan dhinacyo kala duwan oo ah ifaaflayaasha
heerarka dhaqaale ee kala duwan.
Over view {dulmar}.
Gabagabadii, waxaan dhihi lahaa macro iyo micro economics
waxa ay ka ciyaaraan dawr muhiim ah horumarinta iyo sare u qaadida dhaqaalaha
shirkadda.
Macro economics waxa uu diirada saaraa dhinacayada
ballaaran ee dhaqaalaha sida waxsoosaarka
guud, sicirbararka, shaqo la’aanta, iyo siyaasadaha dawladeed. Waxa ayna
baartaa arrimaha saameeya koritaanka ama xasilloonida dhaqaalaha. Waxaana ka
mid ah siyaasadaheeda: siyaasadaha maaliyeed iyo siyaasadaha lacageed. Waxaana sidoo
kale loo isticmaalaa dhaqaalaha guud{macro economics} in lagu maareeyo :
baahida guud, xasillinta qiimaha, iyo horumarinta kobac dhaqaale oo waara.
Micro economics
waxa ay falaqaysaa hab-dhaqanka wakiilada
dhaqaale ee shakhsika ah sida shirkadda, Guriga, iyo macaamiisha. Waxa ayna
eegtaa sida hey’adahaani u gaaraan go’aanada ku saabsan waxa soo-saarka,
isticmaalka iyo qaybinta kheyraadka. Qodobadda dhaqaalaha yar-yar sida sahayda
iyo baahida oo kale ayaa si toos ah u saameeya wax-soosaarka shirkadda iyo
ganacsiyada gaarka ah. si ay u soo saaraan warshado hufan oo tartan leh sarena
u qaadan heerka shaqo iyo horumarinat
nolosha macaamiisha.
Sidaas darteed xiriika astaamaha leh oo dhaxeeya macro iyo micro economics
ayaa laga maarmaan u ah kobcinta horumarka dhaqaale ee shirkadda. Waxa ayna
faham guud kaa siinayaan caqabadaha dhaqaale ee kala duwan, iyo maaraynta
dhaqaalaha oo joogta ah. iyadoo la tix-galinayo is dhexgalka labadan waax ee
dhaqaalaha, siyaasada dejiyaashu waxa ay dejinkaraan qorshe dhamaystiran oo
taageeraya wanaagga dhaqaale iyo barwaaqada guud............. MAHADSANID
Comments